ظروف گیاهی؛ محصولات یکبار مصرف حافظ محیط زیست

ظروف گیاهی به دلیل کاربردهای متنوعشان در زندگی روزمره و همچنین سهولت در پذیرایی و بازیافت، مورد استقبال کاربران قرار گرفته‌اند. ظروف یکبار مصرف گیاهی، شامل انواع مختلفی از محصولات موجود در بازار هستند که برای خریداری کردن آن‌ها باید کاربرد و ویژگی‌های هر یک را با دقت بررسی نمود. در این مقاله قصد داریم شما را با تاریخچه انواع ظروف یکبار مصرف گیاهی، نحوه تولید و ساخت آنها، چگونگی تهیه مواد اولیه و معرفی انواع دستگاه‌های مورد نیاز برای ساخت این محصولات آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.

تاریخچه ظروف یکبار مصرف گیاهی

تاریخچه تولید اولین ظرف گیاهی جهان به سال 1970 بر می‌گردد. در آن سال‌ها بسیاری از کارشناسان درصدد به دست آوردن مواد اولیه‌ای بودند تا بتوانند به واسطه آن، پلیمرهای گیاهی قدرتمندی برای ساخت ظروف یکبار مصرف گیاهی تولید کنند. این امر حدود 32 سال بعد، یعنی در سال 2002 با تلاش کارشناسان آمریکایی محقق شد و آن‌ها اولین افرادی بودند که توانستند به پلیمرهای گیاهی قدرتمند و آبگریز دست یابند.

این اتفاق خوشایند که جهانیان را در بهت و حیرت فرو برده بود، حدود 5 سال بعد، یعنی در سال 2007 در اختیار ایرانیان قرار گرفت. بدین‌ترتیب، ایران در سال 2007 به پنجمین کشور تولیدکننده ظروف یکبار مصرف گیاهی تبدیل شد که توانایی استفاده از فناوری‌های پیشرفته را در این زمینه داشت.

مواد اولیه ساخت ظروف یکبار مصرف

برای تولید مواد اولیه مورد نیاز برای تولید این ظروف، از پلیمرهای گیاهی تقویت ‌شده استفاده می‌شود. این پلیمرهای گیاهی، شامل مواد ساخته ‌شده با نشاسته ذرت، گندم و سیب‌زمینی است که در نهایت با مواد شیمیایی غیر سمی آغشته می‌شود. البته نشاسته از لحاظ خاصیت فیزیکی، فاقد ساختار قدرتمند پلیمر گیاهی است و برای تقویت آن باید از موادی دیگر، مثل موم عسل یا فیبرهای سلولزی استفاده شود.

معرفی دستگاه‌های تولیدکننده

جالب است بدانید علی‌رغم مواد اولیه به کار رفته در ظروف یکبار مصرف گیاهی و پلاستیکی، خط تولید آنها یکسان است. اولین دستگاه مورد نیاز برای تولید این ظروف، دستگاه ورق‌ساز است؛ این دستگاه قادر است مواد اولیه مثل نشاسته و پلی‌پروپیلن را به ورق‌های مخصوص تبدیل کند.

علاوه بر دستگاه ورق‌ساز نیاز است از ماشینی با عنوان ترموفرمینگ استفاده شود؛ ترموفرمینگ می‌تواند ورق‌هایی را که توسط دستگاه ورق‌ساز آماده شده‌اند، طبق قالب‌های مشخص‌ شده به ظروف یکبار مصرف گیاهی متصل کند.

دستگاه دیگری که در کارگاه‌های تولید انواع ظروف یکبار مصرف مورد استفاده قرار می‌گیرد، دستگاه استکر یا جمع‌کننده نامیده می‌شود. وظیفه این دستگاه، جمع کردن ظروف تولید شده و تبدیل آن‌ها به شکل و فُرم نهایی و مورد نظر است.

البته ناگفته نماند که دستگاه‌های تولیدکننده انواع ظروف یکبار مصرف، شامل 2 نوع کلی هستند که به دستگاه‌های تولید نیمه فرمینگ و ترموفرمینگ تقسیم می‌شوند. نکته مهمی که باید در این مورد رعایت شود، توجه به نکات استاندارد است تا در نهایت، ظروف یکبار مصرف گیاهی سالم و با کیفیت به دست مشتریان برسد.

نحوه تولید ظروف یکبار مصرف گیاهی

همان‌طور که در بخش قبل مطالعه کردید، برای تولید نهایی یک ظرف یکبار مصرف گیاهی لازم است از دستگاه‌های مخصوص که به فناوری‌های ویژه متصل هستند، استفاده کنید. اما نکته مهمی که پیش از قرار دادن مواد اولیه در این دستگاه‌ها باید مد نظر قرار دهید، این است که پیش از ورود مواد اولیه به خط تولید باید از گرانول یا مواد اولیه مخصوص برای تولید ظروف گیاهی استفاده نمود.

برای به دست آوردن گرانول گیاهی، باید مواد مخلوط ‌شده با نشاسته ذرت یا دیگر پلیمرهای گیاهی را با مواد غیر سمی ترکیب کرده و آن‌ها را در میکسر حرارتی مخصوص به شیوه کامپاند یکنواخت و هموژن تولید نمایید. در نهایت، پس از سپری شدن مراحل میکس حرارتی، مواد اولیه به گرانول گیاهی تبدیل می‌شوند و باید آنها را به بخش اکستروژن انتقال داد.

البته ناگفته نماند اگر گرانول گیاهی مورد نظر شما از نوع نشاسته است، باید آن‌ را با اسیدهای چرب گیاهی، موم عسل، فیبر سلولزی یا بیزواکس مخلوط کنید تا پلیمر گیاهی به ‌دست ‌آمده از قوام، استحکام و قدرتمندی مطلوب بهره‌مند شود. پس از گذراندن تمام این مراحل و انتقال گرانول گیاهی به خط تولید و قرار گرفتن در دستگاه‌های تخصصی، نوبت به مرحله چک و بسته‌بندی محصولات می‌رسد.

انواع ظروف یکبار مصرف گیاهی

همان‌طور که اشاره کرده بودیم، ظروف یکبار مصرف دارای انواع مختلفی است. برخلاف باور بعضی از افراد، ظروف گیاهی پلاستیکی هم وجود دارند. در این بخش از مقاله قرار است به طور تخصصی به سراغ اطلاعات مربوط به انواع ظروف یکبار مصرف گیاهی برویم.

ظروف یکبار مصرف گیاهی

• تاریخچه: با توجه به اینکه در ابتدای مقاله به خوبی اشاره کردیم، اولین ‌بار که از پلیمرهای گیاهی برای تولید ظروف یکبار مصرف استفاده شد، سال 1970 بود. تاریخچه ورود فناوری لازم برای ساخت پلیمرهای گیاهی به ایران نیز به سال 1388 (2007) باز می‌گردد.
• مواد اولیه لازم جهت تولید: مهم‌ترین مواد اولیه‌ای که برای ظرف یکبار مصرف گیاهی به کار گرفته می‌شوند، گرانول‌های گیاهی و البته پلیمرهای گیاهی تقویت ‌شده مثل باگاس هستند.
• مزایا و خواص: مهم‌ترین مزیت استفاده از این ظروف، امکان بازیافت بسیار آسان آن‌هاست. این ظروف عرض 3 ماه پس از قرار گرفتن در محیط زیست به سرعت جذب خاک می‌شوند. از جمله مزایای استفاده از ظرف یکبار مصرف پذیرایی و ظرف یکبار مصرف بسته‌بندی تهیه شده از باگاس، عدم نشت مواد سمی به داخل غذا و مایعات و امکان استفاده از آن برای هر نوع ماده غذایی یا آشامیدنی با دماهای مختلف است.
• هزینه لازم برای راه‌اندازی خط تولید: در حال حاضر متوسط هزینه خرید دستگاه تولید ظروف یکبار مصرف مجهز به سیستم نیمه فرمینگ برابر با 700 تا 850 میلیون است. همچنین، می‌توان با در نظر گرفتن هزینه 400 تا 600 میلیون، دستگاه‌های نیمه فرمینگ دست دوم را هم خریداری کرد. البته گران‌ترین دستگاه در خط تولید ظروف یکبار مصرف گیاهی، دستگاه ورق‌ساز است که به طور متوسط 900 تا 1.5 میلیارد تومان ارزش دارد.

• سود تولید: تولید ظروف یکبار مصرف گیاهی یکی از مشاغل بسیار سودآور است. تولیدکنندگان پس از خریداری کردن دستگاه‌ها و راه‌اندازی خط تولید، در ابتدا می‌کوشند هزینه خود را با حجم تولیدات و فروش آن‌ها جبران کنند و سپس از تولیدات بعدی به فکر سودآوری باشند.
• معرفی بهترین شرکت‌های تولیدکننده: از بین تولیدکنندگان موفق ایرانی در این حوزه می‌توان به برند بایدا اشاره کرد.
• فاکتورهای قیمت‌گذاری: فاکتورهای قیمت‌گذاری در این حوزه با توجه به عواملی همچون کیفیت کاغذ و کاغذ استروک، کیفیت چاپ، نوع و اندازه، جنس مواد اولیه و طرح تعیین می‌شوند.

بیشتر بخوانید: بهترین جنس لیوان کاغذی

ظروف یکبار مصرف گیاهی بامبو

• مواد اولیه جهت تولید: ظروف یکبار مصرف بامبو مستقیماً از ساقه و پوسته‌های درخت بامبو ساخته می‌شوند.
• نحوه نگهداری: ظروف بامبو در مقابل نفوذ آب و مایعات بسیار حساس هستند. برای نگهداری هر چه بهتر از این ظروف کافی است که آن‌ها را از محیط‌های مرطوب و محیط‌های بسیار داغ مثل مایکروویو دور نگه داشت.

مهم‌ترین تولیدکنندگان ظروف یکبار مصرف گیاهی

از بهترین برندهای خارجی فعال در بازار جهانی در حوزه تولید انواع ظرف یکبار مصرف ساده گیاهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• Dixie
• Stack Man
• Comfy Package
• Aya’s Cutlery Kingdom
• Prestee
• Glad
• Genuine Joe
• Munifix

بررسی ویژگی‌های ظروف یکبار مصرف گیاهی

ظروف یکبار مصرف گیاهی با کیفیت، دارای مشخصه‌های ویژه‌ای هستند که آنها را از برندهای متفرقه و محصولات بی‌دوام و بی‌کیفیت متمایز می‌کنند. این ویژگی‌های مهم شامل مواردی هستند که در ادامه به تفصیل به آن‌ها خواهیم پرداخت:

• وزن: ظروفی که با استفاده از پلیمرهای گیاهی تقویت ‌شده ساخته می‌شوند، وزن بسیار کمی دارند تا کاربران آن‌ها را به راحتی حمل کنند و هیچ مشکلی از این بابت نداشته باشند. تمام ظروف یکبار مصرف گیاهی سنگین، با موادی ساخته شده‌اند که مقادیر کمی از گرانول‌های گیاهی در آن‌ها وجود دارد.
• عدم تغییر شکل در برابر گرما و شرایط محیطی: یک ظرف گیاهی یکبار مصرف مرغوب و درجه یک نباید در برابر مایعات یا غذای داغ تغییر شکل دهد. مواد شیمیایی غیر سمی که در پروسه تولید آن‌ها اضافه می‌شود، باعث تقویت ساختار آن‌ها در برابر حرارت و داغی خواهد شد.

• شکل ظاهری: بعضی از محصولات گیاهی یکبار مصرف، دارای لکه یا رگه‌های رنگی در ساختار خود هستند؛ این رگه‌ها نشان‌دهنده نامرغوب بودن این محصولات است. حین خریداری کردن ظروف یکبار مصرف گیاهی، این مسأله را به خوبی مد نظر قرار دهید.

راه‌های تشخیص سلامت ظروف یکبار مصرف گیاهی

روش‌های بسیار متنوعی برای تشخیص سلامت انواع ظروف گیاهی وجود دارند که می‌توان با توجه به آن‌ها از خریداری کردن ظروف یکبار مصرف گیاهی نامرغوب خودداری کرد. عمده این روش‌ها به بررسی کردن ظاهر و شمایل این محصولات گیاهی مربوط می‌شود. شما حین خریداری کردن انواع ظروف یکبار مصرف گیاهی باید در بدو امر این محصولات را دست بگیرید تا از نظر وزنی در مقام ارزیابی قرار دهید.

از طرفی، نباید فراموش کنید که ساختار یک ظرف گیاهی یکبار مصرف به هیچ وجه نامتقارن، ناهموار و زشت نیست. طرح‌ها و ساختار منظمی که برای این ظروف یکبار مصرف در نظر گرفته می‌شود، نشانگر مرغوبیت و کیفیت محصولات است. در ادامه، این موارد را برای تشخیص سلامت محصولات گیاهی یکبار مصرف به یاد داشته باشید:

• ظرف گیاهی یکبار مصرف باید دارای سطحی یکنواخت باشد.
• در هنگام قرار دادن ظرف گیاهی یکبار مصرف در برابر نور، هیچ لگه یا تیرگی خاصی نباید در آن مشاهده شود.

نظر متخصصان سلامت در مورد ظروف یکبار مصرف

مهم‌ترین نکته‌ای که تمام کارشناسان و پزشکان در مورد این ظروف توصیه می‌کنند، توجه کامل به مجوزهای این ظروف است. تمامی ظروف یکبار مصرف گیاهی باید دارای مجوز وزارت بهداشت باشند تا از لحاظ ایمنی و تأمین سلامت کاربران مورد تأیید قرار بگیرند.

در ضمن، نباید فراموش کرد که همه این نکات تنها در مورد ظروف گیاهی یکبار مصرف است و در مورد ظروف پلاستیکی و شیمیایی صدق نمی‌کنند. با این اوصاف، اگر ظروف پلاستیکی و شیمیایی معمولی دارای مجوز هم باشند، باز هم در هنگام مواجهه با مایعات و مواد غذایی داغ دچار نشت مواد سمی می‌شوند و می‌توانند سلامتی کاربران را تحت‌الشعاع قرار دهند.

از طرفی، طبق تحقیقاتی که محققان فرانسوی انجام داده‌اند، تمامی ظروفی که در آن‌ها از پلی استایرن استفاده می‌شود، سرطان‌زا هستند و نباید از آن‌ها استفاده نمود. ظروف یکبار مصرف مورد بحث ما حاوی پلی استایرن نیستند و به صورت مشخص از گرانول‌های گیاهی یا از مواد شیمیایی غیر سمی پلی‌پروپیلن ساخته شده‌اند.

فاکتورهای کنترل‌کننده قیمت ظروف یکبار مصرف

عوامل بسیار متنوع و مختلفی در تعیین قیمت ظروف گیاهی مؤثر هستند. به طور کلی قیمت ظروف یکبار مصرف گیاهی تولید شده در بازار با توجه به پارامترهای زیر تعیین می‌شوند:

• عرضه و تقاضا: حجم عرضه توسط شرکت‌های تولیدکننده و میزان تقاضای مشتریان و سفارش‌دهندگان، تاثیر بسیار مهمی روی قیمت این ظروف می‌گذارد. از طرفی نباید فراموش کرد که تولیدکنندگان باید ماده اولیه مورد نظر خود را تأمین کنند.
• مواد اولیه: بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده، مواد اولیه مورد نیازشان را در داخل کشور تأمین می‌کنند، اما بسیاری دیگر هم برای تولید این محصولات به ویژه ظروف بامبو مجبور هستند مواد اولیه را از کشورهای دیگر مثل چین وارد کنند. همین امر باعث می‌شود با نوسانات بازار ارز، قیمت این محصولات یکبار مصرف هم دستخوش تغییرات اساسی شود.
• قیمت دستگاه‌ها و هزینه خط تولید: همان‌طور که در ابتدای این مقاله اشاره شد، دستگاه‌های خط تولید این ظروف گرانقیمت هستند و اگر خط تولید متحمل هزینه شود، تولیدکنندگان مجبور می‌شوند قیمت محصولات خود را افزایش دهند. این قضیه برای فناوری‌های مدرنی که باعث تقویت‌ شدن دستگاه‌های خط تولید می‌شوند هم صدق می‌کند.

بیشتر بخوانید: مواد اولیه ظروف گیاهی

موانع تولید ظروف یکبار مصرف در ایران

با توجه به اینکه کشور ایران هم ‌اکنون در زمره کشورهای پیشتاز در حوزه تولید و صادرات محصولات یکبار مصرف گیاهی است، اما باز هم موانعی در پروسه تولید این محصولات وجود دارند که نمی‌توان به راحتی از آن‌ها عبور کرد. یکی از این موانع، کمبود نقدینگی بسیاری از شرکت‌های نوپا برای تأمین ارز یا وجوه مورد نیاز برای تأمین مواد اولیه یا دستگاه‌های تخصصی خط تولید است.

از طرفی به دلیل اینکه بعضی از شرکت‌های تولیدکننده برای واردات مواد اولیه و دستگاه‌های تخصصی از کشورهای خارجی و اروپایی اقدام می‌کنند، پروسه نقل‌ و انتقال این سفارشات دائماً با دردسرهایی همراه است. از طرفی، به دلیل تحریم‌های اقتصادی کشور ایران در محافل بین‌المللی و همچنین نوسانات وحشتناک و غیر قابل پیش‌بینی بازار ارز و دلار در ایران، بسیاری از شرکت‌ها توانایی تأمین ارز مورد نیازشان را ندارند.

از این رو، موانعی که بر سر تولیدات داخلی وجود دارند، بعضاً به فناوری‌های تخصصی و مورد نیاز برای فعالیت در این حوزه مربوط نمی‌شوند. همان‌طور که اشاره کردیم، ایران در سال 2007، زودتر از بسیاری از کشورهای مدرن به فناوری‌های مورد نیاز برای تولید محصولات یکبار مصرف گیاهی دست یافت و از این بابت، ظرفیت‌های قابل توجهی در این زمینه دارد.

با روی کار آمدن و ظهور محصولات گیاهی یکبار مصرف، ظروف پلاستیکی و شیمیایی معمولی به کنار رفتند. امروزه کاربران به خوبی می‌دانند مواد سمی و شیمیایی موجود در ساختار محصولات یکبار مصرف پلاستیکی که از پلی استایرن ساخته شده‌اند، می‌توانند سرطان‌زا باشند و سلامت انسان و محیط زیست را تهدید کنند. از طرفی، مواد اولیه محصولات یکبار مصرف گیاهی از گرانول‌های کاملاً گیاهی ساخته می‌شود تا هیچ دغدغه‌ای در مورد ساختار تماماً گیاهی این ظروف وجود نداشته باشد.

البته ناگفته نماند ظروف یکبار مصرف گیاهی به دلیل ساختار تجزیه‌پذیری که دارند، قابلیت تجزیه شدن عرض 3 ماه را خواهند داشت، این در حالی است که ظروف پلاستیکی معمولی بیش از چند میلیون سال در طبیعت باقی می‌مانند. این مقاله که به صورت تخصصی برای بررسی کامل ظروف یکبار مصرف گیاهی تهیه شده است، تمامی موضوعات، اعم از تاریخچه تولید این محصولات در ایران و جهان را به صورت موشکافانه مورد بررسی قرار داد. همچنین، انواع ظروف یکبار مصرف گیاهی، از جمله ظروف بامبو هم مورد بررسی قرار گرفت و اطلاعات لازم برای سودآوری، سرمایه‌گذاری، خرید دستگاه‌های لازم برای راه‌اندازی خط تولید و بسیاری از موارد مهم در اختیار شما گذاشته شد.

منبع +++